Học, kiểm tra đánh giá theo hướng phát triển phẩm chất, năng lực trong chương trình giáo dục phổ thông mới.
Thứ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo Nguyễn Hữu Độ – Trưởng Tiểu ban GDPT chủ trì phiên họp. Cùng tham gia có các Ủy viên Hội đồng, Uỷ viên Tiểu ban, lãnh đạo các đơn vị liên quan thuộc Bộ GDĐT, lãnh đạo một số Sở GDĐT, hiệu trưởng trường phổ thông và các chuyên gia, nhà khoa học uy tín.
Bộ GDĐT đã có nhiều chỉ đạo về đổi mới phương pháp giáo dục
Phát biểu tại phiên họp, TS. Vũ Đình Chuẩn, Vụ trưởng Vụ Giáo dục Trung học, Phó Trưởng Tiểu ban GDPT cho biết, những năm trước, phương pháp và hình thức dạy học trong nhà trường phổ thông còn nặng về lý thuyết, ít thực hành, thực nghiệm; việc dạy học theo lối truyền thụ kiến thức một chiều “thầy giảng, trò chép” phần nào mang tính áp đặt, ít khơi dậy cá tính, sự sáng tạo và khả năng tự học của học sinh… Công tác kiểm tra đánh giá còn nặng về đánh giá định kỳ và đánh giá sự ghi nhớ kiến thức của học sinh. Việc đánh giá quá trình và đánh giá học sinh vận dụng kiến thức học được vào giải quyết vấn đề của thực tế cuộc sống chưa được quan tâm đúng mức.
Xác định được vấn đề này, từ năm 2013, Bộ GDĐT đã ban hành nhiều văn bản chỉ đạo, hướng dẫn triển khai thực hiện các phương pháp dạy học/hoạt động giáo dục và kiểm tra đánh giá tích cực. Nổi bật trong số đó có Công văn số 3535 (năm 2013) Hướng dẫn triển khai thực hiện phương pháp “Bàn tay nặn bột” và các phương pháp dạy học tích cực khác; Công văn 791 (năm 2013) Hướng dẫn thí điểm phát triển chương trình giáo dục nhà trường phổ thông; Công văn 5555 (năm 2015) Hướng dẫn sinh hoạt chuyên môn về đổi mới phương pháp dạy học và kiểm tra, đánh giá; tổ chức và quản lí các hoạt động chuyên môn của trường trung học…
Coi trọng đánh giá để giúp đỡ học sinh về phương pháp học tập, động viên sự cố gắng, hứng thú học tập của học sinh trong quá trình dạy học. Đa dạng hóa chủ thể, sản phẩm, phương pháp, hình thức đánh giá.
Nói về phương pháp đánh giá kết quả giáo dục, TS. Vũ Đình Chuẩn nhấn mạnh đến mục tiêu đánh giá, căn cứ đánh giá và phạm vi đánh giá. Cụ thể, mục tiêu đánh giá là cung cấp thông tin chính xác, khách quan, có giá trị, kịp thời về mức độ cần đạt về phẩm chất, năng lực của học sinh để hướng dẫn hoạt động học tập, điều chỉnh các hoạt động dạy học, quản lý và phát triển chương trình, bảo đảm sự tiến bộ của từng học sinh và nâng cao chất lượng giáo dục; Căn cứ đánh giá là các yêu cầu cần đạt về phẩm chất và năng lực được quy định trong chương trình tổng thể và chương trình môn học; Phạm vi đánh giá bao gồm các môn học và hoạt động giáo dục bắt buộc, môn học và chuyên đề học tập lựa chọn và môn học tự chọn. Đa dạng hóa hình thức, công cụ đánh giá: các hoạt động đánh giá trên lớp; hồ sơ học tập, vở học tập; báo cáo kết quả thực hiện dự án học tập, nghiên cứu khoa học, kết quả thực hành – thí nghiệm; bài thuyết trình (viết, trình chiếu, video clip…) về kết quả thực hiện nhiệm vụ học tập. Cùng với đó, phải coi trọng đánh giá sự tiến bộ của mỗi học sinh, không so sánh học sinh với nhau; coi trọng việc động viên, khuyến khích sự hứng thú, tính tích cực và vượt khó trong học tập, rèn luyện của học sinh, giúp học sinh phát huy năng khiếu cá nhân; đảm bảo đánh giá kịp thời, công bằng, khách quan, không tạo áp lực cho học sinh, giáo viên, cha mẹ học sinh.
Đổi mới làm học sinh, giáo viên hạnh phúc hơn
Với kinh nghiệm triển khai đề án xây dựng trường theo mô hình phát triển năng lực học sinh, Hiệu trưởng Nguyễn Thị Thu Anh, trường THCS – THPT Nguyễn Tất Thành đã chỉ ra nhiều ưu điểm của việc đổi mới phương pháp, hình thức dạy học và kiểm tra đánh giá theo định hướng phát triển phẩm chất, năng lực cho người học. Cụ thể, đây là cơ hội cho các nhà trường và giáo viên được chủ động và thỏa sức sáng tạo trong công việc chuyên môn, giáo viên được xây dựng chương trình nhà trường, chương trình môn học thành các chủ đề dạy học. Từ mục tiêu phát triển phẩm chất, năng lực cho người học, giáo viên sẽ tinh gọn và tổ chức lại các nội dung dạy học theo hướng liên thông, phối hợp liên môn.
“Chìa khóa thành công của trường THCS – THPT Nguyễn Tất Thành là những chỉ đạo của lãnh đạo các cấp về đổi mới phương pháp, hình thức dạy học và kiểm tra đánh giá” – Cô giáo Nguyễn Thị Thu Anh, Hiệu trưởng nhà trường nói. Cô dẫn chứng, Công văn 791 của Bộ GDĐT (năm 2013) cho thí điểm phát triển chương trình giáo dục nhà trường phổ thông mà THCS – THPT Nguyễn Tất Thành được tham gia đã giúp nhà trường được chủ động, sáng tạo thực hiện nhiều vấn đề về chuyên môn, nhằm nâng cao chất lượng giáo dục và tạo dựng được “thương hiệu”, dấu ấn riêng.
Việc đổi mới phương pháp và hình thức dạy học, theo cô Nguyễn Thị Thu Anh, đã giúp cán bộ, giáo viên trong trường/tổ chuyên môn gắn kết hơn khi cùng nhau xây dựng, chia sẻ và thực hiện kế hoạch giáo dục. Các thầy cô cảm thấy vui vẻ, hạnh phúc. Ngoài ra, đây còn là cơ hội để giáo viên được học hỏi, giao lưu kinh nghiệm với đồng nghiệp trường khác ở trong nước và quốc tế. Đặc biệt, sự đổi mới làm học sinh thấy hạnh phúc khi được phát triển năng lực phẩm chất theo đúng khuynh hướng của bản thân, thấy mình có giá trị.
Cô Nguyễn Thị Nhiếp, Hiệu trưởng trường THPT Yên Hòa, Hà Nội, thành viên Tổ tư vấn của Uỷ ban quốc gia Đổi mới GDĐT cũng đồng tình rằng, ưu điểm lớn nhất của đổi mới phương pháp và hình thức dạy học trong trường phổ thông theo định hướng phát triển phẩm chất, năng lực cho người học là giúp học sinh được tham gia nhiều hơn vào quá trình học tập, tự tìm hiểu, khai thác kiến thức, từ đó hình thành và phát triển phẩm chất, năng lực; đối với giáo viên, đổi mới phương pháp và hình thức dạy học giúp họ được rèn luyện nâng cao năng lực nghề nghiệp, khẳng định năng lực của bản thân; các nhà trường được đổi mới tạo không khí làm việc năng động, sáng tạo; ban giám hiệu được nâng cao năng lực tư duy về xây dựng và tổ chức thực hiện các hoạt động giáo dục, có khả năng đánh giá chính xác hơn chất lượng đội ngũ để sử dụng hiệu quả nguồn nhân lực”.
Phải đồng bộ trong thực hiện đổi mới
Với những ưu điểm của việc đổi mới phương pháp và hình thức dạy học, kiểm tra đánh giá theo định hướng phát triển năng lực phẩm chất cho học sinh, các chuyên gia đã đồng thuận rằng, đổi mới là xu hướng giáo dục tất yếu phải tuân theo và triển khai chương trình GDPT mới của Việt Nam là đáp ứng yêu cầu tất yếu này.
Những văn bản chỉ đạo của Bộ GDĐT các năm qua về đổi mới dạy học và kiểm tra đánh giá là bước chuẩn bị cho địa phương, các nhà trường và từng giáo viên làm quen với yêu cầu đổi mới. Tuy nhiên, việc triển khai thực hiện ở các nơi chưa đồng bộ, có trường, có địa phương làm tốt, có nơi còn chậm trễ. Nguyên nhân được các chuyên gia chỉ ra cả từ phía chủ quan của đội ngũ nhà giáo và cán bộ quản lý giáo dục các cấp và khách quan do điều kiện cơ sở vật chất, cơ chế thiếu tự chủ cho các nhà trường… Giải quyết đồng bộ những nguyên nhân này sẽ là giải pháp quan trọng để tới đây triển khai đại trà chương trình GDPT mới.
Đánh giá cao các ý kiến phát biểu của đại biểu tham dự cuộc họp, Thứ trưởng Nguyễn Hữu Độ khẳng định quyết tâm của Bộ GDĐT trong việc thực hiện thành công chương trình GDPT mới, trong đó có đổi mới phương pháp dạy học và kiểm tra, đánh giá theo định hướng phát triển phẩm chất năng lực cho học sinh. Tuy nhiên, để thực hiện thành công công cuộc này, cần có sự vào cuộc đồng bộ từ Bộ GDĐT đến các địa phương, nhà trường và mỗi giáo viên, học sinh.
Về phía Bộ GDĐT, hiện nay công tác bồi dưỡng giáo viên và cán bộ quản lý giáo dục cốt cán về triển khai thực hiện chương trình GDPT mới đã hoàn tất, tới đây Bộ tiếp tục chỉ đạo và giám sát chặt chẽ việc bồi dưỡng cho đội ngũ giáo viên, cán bộ quản lý đại trà các cấp; tập huấn tiếp các nội dung chuyên sâu để thầy cô, các nhà trường thực hiện tốt yêu cầu của chương trình.
Các quy định về đánh giá học sinh từ cấp tiểu học đến THPT sẽ được Bộ GDĐT khẩn trương sửa đổi theo hướng phù hợp với yêu cầu mới, tạo hành lang pháp lý và thuận lợi cho các nhà trường, giáo viên trong thực hiện đổi mới đánh giá học sinh theo định hướng phát triển phẩm chất, năng lực. Việc đổi mới thi cử, theo Thứ trưởng, sẽ được Bộ GDĐT cẩn trọng triển khai thực hiện đúng lộ trình.